KLUB KAPA NA SZLAKU ARCHEOLOGICZNO-GEOLOGICZNYM. Część II. Święcica - Kleczanów - Międzygórz

5. ŚWIĘCICA, KOPIEC II

Z Gorzyczan pojechaliśmy przez Świątniki do Święcicy, gdzie znajdują się dwa duże pradziejowe kopce ziemne. W okolicach Świątnik trzeba jechać uważnie, żeby nie zboczyć ze szlaku ze względu na dużą ilość bocznych, nie oznakowanych dróg. My, zanim dojechaliśmy do Święcicy, zrobiliśmy pętlę i trafiliśmy pod sklep w Wielogórze...

Właściwym celem na naszym szlaku był jednak kurhan nr II w Święcicy. Kopiec znajduje się na wysokim cyplu w miejscu, gdzie zaznazono na mapie. Trzeba się wdrapać na górę, ale już ze stoku widać kurhan o średnicy 8-10 m i wysokości około 2 m. Został on przebadany w latach 1973-1975 przez Andrzeja Kempistego z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Prawdopodobnie pochodzi z późnego okresu wpływów rzymskich i został usypany nad pochówkiem ciałopalnym jamowym, w którego wyposażeniu znaleziono kilkaset ogniwek kolczych, fragmenty ceramiki toczonej, przepalone przedmioty żelazne i brązowe, fragment kościanej kości do gry oraz przepalone kości ludzkie. W okresie wczesnego średniowiecza kurhan został powiększony i wkopano w jego nasyp pochówek ciałopalny wczesnośredniowieczny.

6. ŚWIĘCICA, KOPIEC I

Podążając szlakiem kilkaset metrów dalej na północ dojeżdża się do jeszcze większego kopca ziemnego. Kurhan nr I w Święcicy znajduje się w sadzie na terenie prywatnym, widać go z drogi asfaltowej. Ma średnicę około 22-25 m i wysokość ponad 3,5 m. Został odkryty w 1959 roku. W 2005 roku zachodnia część jego nasypu została zniszczona przez właścicieli sąsiadującego z nim sadu w celu wykonania drogi przejazdowej, w związku z tym podjęto ratownicze badania wykopaliskowe zniszczonej części kurhanu (badania prowadzili Marek Florek i Marcin Szeliga z Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie). Pod kopcem znajdują się m.in. groby i konstrukcje kamienne kultury pucharów lejkowatych z okresu neolitu, jednak najwięcej zabytków i sam nasyp ziemny należy wiązać z kulturą trzciniecką z epoki brązu. W obrębie centralnej, nie przebadanej części kopca, prawdopodobnie znajduje się grób lub groby ludności tej kultury.

Na powierzchni sadu w bezpośrednim sąsiedztwie kopca znaleźliśmy kilka fragmentów ceramiki kultury pucharów lejkowatych z charakterystycznymi ornamentami wykonanymi odciskami stempelków i palców.

7. KLECZANÓW, CMENTARZYSKO KURHANOWE

Jadąc dalej szlakiem dojeżdża się do głównej drogi, prowadzącej z Sandomierza do Opatowa, przy której położony jest Las Kleczanowski. W lesie znajduje się wczesnośredniowieczne cmentarzysko kurhanowe, liczące 37 kopców, odkryte w 1990 roku. Większość kurhanów jest dobrze zachowana i widoczna w terenie, a cmentarzysko jest oznaczone tablicą przy drodze. Średnice kopców wynoszą od około 4 do 10 m (średnio 7 m), pierwotna wysokość od około 1,2-1,5 do 2,5 m.

Sześć kopców zostało przebadanych wykopaliskowo. Kryły one pochówki ciałopalne z VIII-X wieku, pojedyncze i zbiorowe. Najczęściej były to pochówki nakurhanowe, czyli takie, gdzie przepalone na stosie szczątki kostne umieszczano w jakimś pojemniku na szczycie kurhanu. Występują też kurhany z warstwą ciałopalenia pod nasypem i tzw. pochówki nakurhanowe rozproszone, w przypadku których spalone szczątki zmarłych znajdują się w obrębie całego kopca. Pochówki były skromnie wyposażone – w obrębie badanych kurhanów znaleziono jedynie fragmenty ceramiki, noże żelazne i pojedyncze ozdoby lub części stroju, np. klamry do pasa.

Badania na cmentarzysku kurhanowym w Kleczanowie prowadzone były w latach 1989-1992 i w roku 2011 przez Barbarę Bargieł i Marka Florka z Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie oraz Józefa Ścibiora z Muzeum Okręgowego w Sandomierzu.

8. MIĘDZYGÓRZ, CMENTARZYSKO KURHANOWE

Drugie z zachowanych do dzisiaj dwóch wczesnośredniowiecznych cmentarzysk kurhanowych na Wyżynie Sandomierskiej znajduje się w Międzygórzu. Kurhany również są położone w lesie, jednak w terenie są bardzo słabo widoczne i trudne do odszukania. Do lasu przy deszczowej pogodzie trudno jest wjechać samochodem, oczywiście jeśli nie jest to samochód terenowy z napędem na cztery koła. My takiego nie mamy, więc poszliśmy piechotą. Cmentarzysko zostało odkryte w 2004 roku i liczy 13 kurhanów o średnicach od 6 do 15 m i wysokości od 0,3 do 1,5 m. Pięć kurhanów przebadano wykopaliskowo w latach 2006-2009. Na podstawie form i technologii znalezionych fragmentów naczyń, kopce w Międzygórzu należy datować na VIII-IX wiek.

9. MIĘDZYGÓRZ, DAWNY KAMIENIOŁOM

Około 500 m na północ od cmentarzyska kurhanowego znajdują się ruiny renesansowego zamku w Międzygórzu, my jednak pojechaliśmy poszukać dawnego kamieniołomu, który jest zaznaczony na mapie. Miejsce to okazało się dla nas równie tajemnicze – bo nikt z nas o nim wcześniej nie wiedział – co zaskakujące – bo piękny widok nad zarośniętą głęboką i rozległą wyrwą po dawnym kamieniołomie jest tak piękny, że albo zapiera dech w piersiach, albo wydobywa głośne: Ach! Bardzo polecamy zadać sobie trud odszukania tego punktu. My trafiliśmy do kamieniołomu dzięki miejscowemu mieszkańcowi, który nas pokierował. Znaleźć samemu to urocze miejsce jest niełatwo!

Więcej o turystycznych atrakcjach Międzygórza, w tym o dawnym kamieniołomie można poczytać na stronie przewodników PTTK: http://sandomierskie1155.republika.pl/kraj/opatowski/miedzygorz.htm

C.D.N.

W części 3: kamieniołomy w Żurawnikach i w Karwowie, wieża w Tudorowie i kurhan w Malicach Kościelnych.